Μισέλ Ονφρέ: «Το Λυκόφως ενός Ειδώλου – Η Φροϋδική Μυθοπλασία»

Ο Φρόυντ απεχθανόταν τη φιλοσοφία και τους φιλοσόφους. Ως ένας πραγματικός νιτσϊστής, παρόλο που δεν το παραδέχτηκε ποτέ, πρότεινε την απογύμνωση των ασυνείδητων κινήτρων των στοχαστών για την ανάγνωση της πνευματικής παραγωγής τους ως ερμηνεία των σωμάτων τους!

Ως εκ τούτου, ας προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε στην περίπτωση του Φρόυντ την «ψυχοβιογραφία» την οποία προτείνει στο έργο Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η ψυχανάλυση [ΧΙΙ. 113].

Ο σκοπός; Όχι να καταστρέψουμε τον Φρόυντ, να τον ξεπεράσουμε, να τον απορρίψουμε, να τον κατακρίνουμε, να τον περιφρονήσουμε, να τον χλευάσουμε, αλλά να κατανοήσουμε ότι η διδασκαλία του υπήρξε κατ’ αρχάς μια αυτοβιογραφική υπαρξιακή περιπέτεια, αυστηρώς προσωπική: ένα εγχειρίδιο με οδηγίες χρήσης αποκλειστικά για τον εαυτό του, μια οντολογική φόρμουλα ώστε να επιβιώσει παρά τα πολλά βάσανα της ύπαρξής του…

Η θέση του παρόντος βιβλίου είναι ότι η ψυχανάλυση αποτελεί μια επιστήμη ορθή και αληθή μόνο όσον αφορά στον Φρόυντ και κανέναν άλλο. Χρησιμοποιεί τις έννοιες της τεράστιας φροϋδικής σάγκας για να στοχαστεί αρχικά περί της δικής του ύπαρξης, να βάλει τάξη στη ζωή του: η κρυπτομνησία, η αυτοανάλυση, η ερμηνεία του ονείρου, η ψυχοπαθολογική έρευνα, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, το οικογενειακό μυθιστόρημα, η πρωτόγονη ορδή, ο φόνος του πατέρα, ο ρόλος της σεξουαλικότητας στην αιτιολογία των νευρώσεων, η μετουσίωση αποτελούν μεταξύ άλλων καθαρά αυτοβιογραφικά θεωρητικά στοιχεία.

Ο φροϋδισμός αποτελεί λοιπόν, όπως ο σπινοζισμός ή ο νιτσεϊσμός, ο πλατωνισμός ή ο καρτεσιανισμός, ο αυγουστινισμός  ή ο καντιανισμός, μια ατομική θεώρηση του κόσμου με καθολικές αξιώσεις. Η ψυχανάλυση είναι η αυτοβιογραφία ενός ανθρώπου που επινοεί έναν δικό του κόσμο για να ζήσει με τις φαντασιώσεις του – σαν οποιονδήποτε φιλόσοφο…

Θα τελειώσω αυτή τη νιτσεϊκή ανάλυση του Φρόυντ με τον… Νίτσε, ο οποίος του δίνει μια απάντηση στην ερώτηση Τι να κάνουμε την ψυχανάλυση; με την παρακάτω φράση του Αντίχριστου. Με καταπληκτικό χιούμορ δίνει μια χρήσιμη συνταγή για τη λύση του προβλήματός μας: «Κατά βάθος, δεν υπήρξε παρά μόνο ένας χριστιανός, κι αυτός πέθανε στο σταυρό», γράφει ο πατέρας του Ζαρατούστρα…

Θα μπορούσαμε λοιπόν να προσθέσουμε από τη μεριά μας, ως ευτυχείς συνένοχοι του μεγάλου νιτσεϊκού γέλιου: «Κατά βάθος, δεν υπήρξε παρά μόνον ένας φροϋδιστής, κι αυτός πέθανε στο κρεβάτι του στο Λονδίνο, στις 23 Σεπτεμβρίου 1939».

Όλα αυτά δεν θα ήταν τόσο σοβαρά αν και ο ένας και ο άλλος, Χριστός και Φρόυντ, δεν αποκτούσαν οπαδούς και δεν δημιουργούσαν μια θρησκεία που εξαπλώθηκε σ’ ολόκληρο τον πλανήτη…

Ελπίζω να έγινα κατανοητός: αυτό το βιβλίο είναι μια νέα Πραγματεία περί αθεολογίας με υλικό την ψυχανάλυση.

Μισέλ Ονφρέ,
Το Λυκόφως ενός Ειδώλου
Η Φροϋδική Μυθοπλασία
μετ. Θεοδώρα Καβαρατζή – Δήμητρα Γεράση
εκδ. Εξάντας, Αθήνα 2012
σελ. 31-32
[οι υπογραμμίσεις και η παραγραφοποίηση δικές μου]

Το οπισθόφυλλο του βιβλίου. Πατήστε για να μεγαλώσει.